Türk Vergi Mevzuatında Hisse Devri ve Bildirimi

SMMM İbrahim Demirel

GİRİŞ

Yazımızda Hisse devrinin Türk Vergi Mevzuatındaki durumunu özetleyip, hisse devrinin ne gibi işlemlere tabi tutulacağını ve hangi süreler içerisinde, hangi kurumlara bildiriminin yapılması gerektiği ve bildirim yapmamanın sonuçlarını irdeleyeceğiz

KAPSAM     

Limited Şirketlerde Hisse Devri

TTK Limited Şirket Pay Devrine İlişkin Maddeleri:

II - Pay defteri

Madde 594- (1) Şirket, esas sermaye paylarını içeren bir pay defteri tutar. Ortakların, adları, adresleri,her ortağın sahip olduğu esas sermaye payının sayısı, esas sermaye paylarının devirleri ve geçişleri itibarî değerleri, grupları ve esas sermaye payları üzerindeki intifa ve rehin hakları, sahiplerinin adları ve adresleri bu deftere yazılır.

(2) Ortaklar pay defterini inceleyebilir.

III - Esas sermaye payının geçişi hâlleri

1. Devir

Madde 595- (1) Esas sermaye payının devri ve devir borcunu doğuran işlemler yazılı şekilde yapılır ve tarafların imzaları noterce onanır. Ayrıca devir sözleşmesinde, ek ödeme ve yan edim yükümlülükleri;rekabet yasağı ağırlaştırılmış veya tüm ortakları kapsayacak biçimde genişletilmiş ise, bu husus, önerilmeye muhatap olma, önalım, geri alım ve alım hakları ile sözleşme cezasına ilişkin koşullara da belirtilir.

(2) Şirket sözleşmesinde aksi öngörülmemişse, esas sermaye payının devri için, ortaklar genel kurulunun onayı şarttır. Devir bu onayla geçerli olur.

(3) Şirket sözleşmesinde başka türlü düzenlenmemişse, ortaklar genel kurulu sebep göstermeksizin onayı reddedebilir.

(4) Şirket sözleşmesiyle sermaye payının devri yasaklanabilir.

(5) Şirket sözleşmesi devri yasaklamış veya genel kurul onay vermeyi reddetmişse, ortağın haklı sebeple şirketten çıkma hakkı saklı kalır.

(6) Şirket sözleşmesinde ek ödeme veya yan edim yükümlülükleri öngörüldüğü takdirde, devralanın ödeme gücü şüpheli görüldüğü için ondan istenen teminat verilmemişse, genel kurul şirket sözleşmesinde hüküm bulunmasa bile, onayı reddedebilir.

7) Başvurudan itibaren üç ay içinde genel kurul reddetmediği takdirde onayı vermiş sayılır.

Tescilde süre;

Madde 598- (1) Esas sermaye paylarının geçişlerinin tescil edilmesi için, şirket müdürleri tarafından 30 GÜN içerisinde ticaret siciline başvurulur.

(2) Başvurunun otuz gün içinde yapılmaması hâlinde, ayrılan ortak, adının bu paylarla ilgili olarak silinmesi için ticaret siciline başvurabilir. Bunun üzerine sicil müdürü, şirkete, iktisap edenin adının bildirilmesi için süre verir.

(3) Sicil kaydına güvenen iyi niyetli kişinin güveni korunur.

Anonim Şirketlerde Hisse Devri

TTK'da anonim şirketlerde hisse senedi ya da geçici ilmühaber bastırılmış olursa da pay devrinin tescilinin zorunlu olacağına ve ticaret sicili gazetesinde yayımlanmasının zorunlu olduğu yönünde bir düzenleme bulunmamaktadır. 

Anonim şirketin hisse/pay devri istenirse ticaret sicilinde tescil edilerek Ticaret Sicili Gazetesi’nde yayımlanabilmesi mümkündür.

TTK Anonim Şirket Pay Devrine İlişkin Maddeleri:

Madde 338- (1) Anonim şirketin kurulabilmesi için pay sahibi olan bir veya daha fazla kurucunun varlığı şarttır. 330 uncu madde hükmü saklıdır.

(2) Pay sahibi sayısı bire düşerse, durum, bu sonucu doğuran işlem tarihinden itibaren yedi gün içinde yönetim kuruluna yazılı olarak bildirilir. Yönetim kurulu bildirimi aldığı tarihten itibaren yedi gün içinde,şirketin tek pay sahipli bir anonim şirket olduğunu tescil ve ilan ettirir. Ayrıca, hem şirketin tek pay sahipli olarak kurulması hem de payların tek kişide toplanması hâlinde tek pay sahibinin adı, yerleşim yeri ve vatandaşlığı da tescil ve ilan edilir. Aksi hâlde doğacak zarardan, bildirimde bulunmayan pay sahibi ve tescil ve ilanı yaptırmayan yönetim kurulu sorumludur.

(3) Şirket, tek pay sahibi olacak şekilde kendi payını iktisap edemez; ettiremez.

 B) Hamiline yazılı pay senetlerinin devri

Madde 489- (1) Hamiline yazılı pay senetlerinin devri, şirket ve üçüncü kişiler hakkında, ancak zilyetliğin geçirilmesiyle hüküm ifade eder.

C) Nama yazılı payların ve pay senetlerinin devrinde ilke

Madde 490- (1) Kanunda veya esas sözleşmede aksi öngörülmedikçe, nama yazılı paylar, herhangi bir sınırlandırmaya bağlı olmaksızın devredilebilirler.

(2) Hukuki işlemle devir, ciro edilmiş nama yazılı pay senedinin zilyetliğinin devralana geçirilmesiyle yapılabilir.

D) Devrin sınırlandırılması

I - Kanuni sınırlama

Madde 491- (1) Bedeli tamamen ödenmemiş nama yazılı paylar, ancak şirketin onayı ile devrolunabilir; meğerki devir, miras, mirasın paylaşımı, eşler arasındaki mal rejimi hükümleri veya cebrî icra yoluyla gerçekleşsin.

(2) Şirket, sadece, devralanın ödeme yeterliliği şüpheli ise ve şirketçe istenen teminat verilmemişse onay vermeyi reddedebilir.

II - Esas sözleşmeyle sınırlama

1. İlkeler

Madde 492- (1) Esas sözleşme, nama yazılı payların ancak şirketin onayıyla devredilebileceğini öngörebilir.

(2) Bu sınırlama intifa hakkı kurulurken de geçerlidir.

(3) Şirket tasfiyeye girmişse devredilebilirliğe ilişkin sınırlamalar düşer.

Hisse Devrinin Muhasebeleştirilmesi:

Hisse devri esas itibariyle, işletme açısından bir varlık ve kaynak değişikliği oluşturmaz. Bunun yanı sıra bir gelir, gider, maliyet işlemi de değildir. Hisse Devri sonucu sadece sermayedar veya sermaye borçlusunun adı değişir. Yani aynı hesaba hem borç hem alacak kaydı yapılır

Örneğin, 2 ortaklı ve 1.000.000 sermayeli A LTD ŞTİ nin iki ortağından biri olan Ali Aygün A LTD ŞTİ ndeki hisselerini yeni ortak Veli Arsoy a devretsin.

Devir öncesi

500.01 hesap bakiyesi 500.000-TL, 

501.01 hesap bakiyesi 300.000-TL

İşlemin Muhasebe Kaydı

----------------------------------------------------------------------

500.01  Sermaye/ Ali Aygün            500.000

            500.03  Sermaye / Veli Arsoy             500.000

----------------------------------------------------------------------

501.03  Öd. Sermaye / Veli Arsoy       300.000

            501.01 Öd. Sermaye / Aygün            300.000

----------------------------------------------------------------------

Hisse devrinin işletmede kayıtlı bedel üzerinden değil, farklı bir bedel üzerinden gerçekleşmesi durumunda, kar veya zararın vergilendirilmesi hisselerini devreden ortağın yükümlülüğüdür. Yani bu konuda şirketi bağlayıcı bir durum yoktur.

Hisse devri zorunluysa tescili gerçekleştikten sonra aşağıdaki kurumlara bildirimi yapılmalıdır.

Ticaret Sicil Müdürlüğüne Bildirim

 Limited Şirketlerce TTK 598'inci madde uyarınca da, esas sermaye paylarının geçişlerinin tescil edilmesi için, şirket müdürleri tarafından ticaret siciline başvurulur. Başvurunun otuz (30) gün içinde yapılmaması hâlinde, ayrılan ortak, adının bu paylarla ilgili olarak silinmesi için ticaret siciline başvurabilir. Bunun üzerine sicil müdürü, şirkete, iktisap edenin adının bildirilmesi için süre verir. Sicil kaydına güvenen iyi niyetli kişinin güveni korunur.

Anonim şirketlerde ise pay devrinin tescilinin zorunlu olacağına ve ticaret sicili gazetesinde yayımlanmasının zorunlu olduğu yönünde bir düzenleme bulunmamaktadır.

Vergi Dairesine Bildirim

Hisse Devrinin vergi dairesine bildirimiyle ilgili vergi idaresi ve mükellefler arasındaki yanlış kanaatin aksine, hisse devri bildiriminin ve uygulanan cezaların yasal dayanağı yoktur. Hisse devri Vergi Usul Kanunu kapsamında mükelleflerin ödevleri arasında sayılmamıştır, dolayısıyla hisse devri mükellefiyette değişikliği olarak algılanmamalıdır. Fakat vergi dairelerindeki yanlış kanaat ve sicil bilgilerinin güncellenmesi adına bildirilmesinde yarar vardır.

 Hisse devrinin bildirilmemesi ile ilgili kesilen cezaya karşılık, dava açan mükellefle ilgili GİB in Vergi dairesine gönderdiği yazının ilgili bölümü aşağıdadır. Tam . Yazı özetle, mükellefin ödevleri arasında hisse devri bildiriminin yer almadığını, bu nedenle ceza kesilemeyeceğini, bilgi verme ve devamlı bilgi verme kapsamında 148-149. Maddelerin de ibraz edilmesi istenen defter ve evraklarla ilgili olduğunu, cezanın ise talepten sonra süresinde verilmemesi halinde uygulanacağını belirtmektedir

Tam metni uzun yazının, konunun esasını teşkil eden bazı kısımlarına aşağıda yer veriyorum.

T.C.

GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI
Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı
(Mükellef Hizmetleri Usul Grup Müdürlüğü)

Sayı : B.07.1.GİB.4.06.18.02/32153-
Konu : Hisse Devrine ilişkin bildirimin zamanında yapılmaması hk.

 

…… VERGİ DAİRESİ MÜDÜRLÜĞÜNE

 

Paragraf 2

İlgi (b)’de kayıtlı yazınızda ise, limited şirket ortağının pay devrine, Türk Ticaret Kanununun 520 nci maddesinde belirtildiği şekilde ortaklar kurulunca muvafakat verilip, devrin pay defterine kaydedilmiş olması halinde yasal olarak pay devrinin gerçekleşmiş olacağı ve ayrıca, söz konusu Ticaret Sicil Gazetesinin süresinden sonra ibraz edilmesi üzerine Vergi Usul Kanununun mükerrer 355 inci maddesine göre kesilen özel usulsüzlük cezasında yasal bir dayanak bulunmadığı, ancak mükelleflerin mükellefiyetleri ile ilgili değişiklikleri bildirme zorunluluğu bulunduğundan, söz konusu hisse devrinin vergi dairesine bildiriminin geç yapılmasından dolayı Vergi Usul Kanununun 352/ll-7 maddesi gereğince usulsüzlük cezasının kesilmesi gerektiğinin düşünüldüğü belirtilmiştir. 

Paragraf 6

Bu itibarla, Limited şirket ortağının pay devrine ilişkin olarak ortaklar kurulunca muvafakat verilip, devrin pay defterine kaydedilmiş olması halinde yasal olarak pay devri gerçekleşmiş olacağından, ayrıca tescil ve ilana gerek bulunmamaktadır.

Paragraf 7

Bununla birlikte, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükellefin ödevleri başlıklı 2. kitabının 153-170 inci maddeleri arasında bildirimler ve süreleri hükme bağlanmıştır. Bu maddelerde işe başlama, adres değişiklikleri, iş değişiklikleri, işletmede değişiklik ve işi bırakma bildirimlerine ve sürelerine ilişkin hükümler yer alıp, Limited şirket ortaklarının pay devirlerinin bildirilmesine ilişkin husus bu hükümler arasında yer almamaktadır. Bu nedenle anılan maddeler çerçevesinde mükellefe verilecek ceza bulunmamaktadır.

Paragraf 8

Diğer taraftan, söz konusu olay Ankara 2. Vergi Mahkemesi nezdinde dava konusu yapıldığından kesinleşecek yargı kararına göre işlem tesis edileceği de tabiidir.

Paragraf 9

Öte yandan, bilgi verme ve devamlı bilgi vermeye ilişkin hükümler, Vergi Usul Kanununun 148 ve 149 uncu maddelerinde düzenlenmiş olup, aynı Kanunun mükerrer 355 inci maddesinde de bilgi verme ve devamlı bilgi vermeye ilişkin 148 ve 149 uncu maddelerindeki zorunluluklara uymayanlar hakkında özel usulsüzlük cezası kesilebilmesi için bilgi verilmesiyle ilgili olarak yapılacak tebliğlerde bilginin verilmesi veya defter ve belge ibrazı için tayin olunan süre ile defter ve belgelerin süresinde ibraz edilmemesi durumlarında haklarında Kanunun ceza hükümlerinin uygulanması yoluna gidileceğinin ilgililere yazılı olarak bildirilmesinin şart olduğu hüküm altına alınmıştır.

Paragraf 10

Yukarıda yer alan madde hükümlerinden anlaşılacağı üzere, Vergi Usul Kanununun 148 ve 149 uncu maddeleri gereğince istenilen bilginin verilmemesi, eksik veya yanıltıcı bilgi verilmesi halinde, bu görevi yerine getirmeyenler adına anılan Kanunun mükerrer 355 inci maddesi uyarınca özel usulsüzlük cezası kesilmesi gerekmektedir.

Bilgi edinilmesini ve gereğinin Gelir İdaresi Başkanlığının söz konusu yazısı doğrultusunda yapılarak sonucundan dilekçesi ilgi tutulmak üzere adı geçen mükellefe ve Başkanlığımıza bilgi verilmesini rica ederim.

Anonim şirketlerde yürütme organı ve vergi sorumlusu yönetim kurulu olduğu için, Hisse Devrinin vergi dairesine bildirimi zorunlu değildir. GİB in yazısını bu konuda yorumlayacak olursak, yönetim kurulu değişikliği bildiriminin de, mükellefiyet değişikliği veya bilgi verme zorunluluğu kapsamında değerlendirilmemesi gerektiğini söyleyebiliriz.

Gördüğünüz üzere, hisse devrinin bildirimi konusunda, vergi mevzuatında bağlayıcı ve açık bir hüküm yoktur. Fakat bazı daireler, hisse devrini mükellefiyette değişiklik olarak değerlendirip, mükelleflere ceza tahakkuk ettirmektedir. Bu tür bir durumla karşılaşılması durumunda, yetkililerin hukuki itiraz yollarını denemesi gerektiğini belirtmek isterim.

Sosyal Güvenlik Kurumuna Bildirim       

 Son zamanlarda, Sosyal Güvenlik Kurumunun da hisse devir bildirimi yapılmaması sebebiyle, yoğun cezalar tahakkuk ettirdiğine de şahit oluyoruz. 5510 sayılı yasa ile zorunlu hale getirilen bildirime ilişkin cezanın dayanağı aynı yasanın 102/g maddesidir. Bir asgari ücret tutarındaki cezaları yargıya götüren firmalarda bulunmaktadır.

5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendine tabi olanların sigortalılıkları bu faaliyetlerine son verdikleri tarih itibari ile sona erdirilecektir. Diğer taraftan, 1479 sayılı Kanunla sigortalılığın sona ermesi sigortalıların ilgili kurumlardan alacakları onaylı belgelerin Kuruma ibrazı ile yapılmakta iken 5510 sayılı Kanunla bu yükümlülük bunları bildiren kurumlara ya da şirket yetkilerine verilmiştir.

Şirket Ortaklarının Sigortalığının Sona Ermesi

a) Kollektif şirket, adi komandit şirketlerin komandite ve komanditer ortakları ile donatma iştiraki ortaklarının sigortalılıkları vergi mükellefiyetlerinin bittiği tarihte sona erer, bu tarih vergi dairelerince ve sigortalılarca 10 gün içinde,

b) Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortaklarının sigortalılıkları bu görevlerinin bittiği tarihte sona erer, bu tarih şirket yetkililerince ve sigortalılarca 10 gün içinde,

c) Limited şirket, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortaklarının sigortalılıkları hisse devrine ilişkin alınan ortaklar kurulu kararı ile hissenin devrine ilişkin tanzim edilen noter devir sözleşmesinin ve devrin pay defterine işlendiği sayfanın birer suretlerinin birlikte ibraz edilmesi veya hisse devri ticaret sicil memurluğuna tescil edilmiş ise ticaret sicil gazetesinde ilan edildiği nüshasının ibraz edilmesi kaydıyla ortaklar kurulu karar tarihi itibariyle sona erer, bu tarih, sigortalılar ve şirket yetkililerince, on (10) gün içinde işten ayrılış bildirgesiyle Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilir.

Hazine Müsteşarlığına Bildirim

Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu kapsamındaki şirket ve şubelerin bildirim yükümlülükleri bu Kanun uygulamasına ilişkin olarak 20.08.2003 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu Uygulama Yönetmeliği ile belirlenmiştir.

c) Mevcut yerli veya yabancı ortakların kendi aralarındaki veya şirket dışındaki herhangi bir yerli veya yabancı yatırımcıya yaptıkları hisse devirlerine ilişkin bilgileri Yönetmelik ekinde (EK-3) yer alan "Doğrudan Yabancı Yatırımlar İçin Hisse Devri Bilgi Formu" ile hisse devrinin gerçekleşmesini müteakip en geç 1 ay içinde, bildirilmesi gerekmektedir.

SONUÇ

Yazımızda hisse devri ile ilgili çeşitli hukuki kaynaklardaki, bilgileri ve yükümlülükleri özetlemeye, irdelemeye çalıştık. Kanaatimce teknolojik ilerlemeye paralel olarak bu yükümlülükler, işlemi gerçekleştiren noter veya ticaret sicil müdürlüklerinin sorumluluğuna verilse, gerekli kurumlara bildirim bu kurumlar tarafından yapılsa daha sağlıklı olacaktır. Hem mükellefin üzerinden iş yükü kalkacaktır hem de gereksiz yere ceza ile karşılaşması önlenecektir.

Kaynaklar

1) Sayı: B.07.1.GİB.4.06.18.02/32153- GİB Yazısı

2) 5510 Sayılı Kanun

3) 213 Sayılı VUK

4) Türk Ticaret Kanunu

5) Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu Uygulama Yönetmeliği

6) http://www.samsuntso.org.tr

7) https://www.vergiportali.com

8) http://www.iktisadidayanisma.com SMMM Hacı Demir Makale

9) http://www.thelira.com YMM Ekrem Öncü Makale
MİZANTÜRK.COM