İŞÇİ SAYISINA BAĞLI OLARAK İŞVERENE GELEN EK YÜKLER
1 İŞÇİ
İşyerinde bir işçi çalışmaya başladığı anda 30.06.2012 tarih, 28339 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası kapsamına girilmektedir.
Bu yasa kapsamında işveren
1- Her türlü sağlık ve güvenlik tedbirini almak
2- Çalışanları bilgilendirmek, eğitmek
3- İşyerinde risk değerlendirmesi yapmak ya da yaptırmak
4- İş güvenliği uzmanı, iş yeri hekimi ve diğer sağlık personeli bulundurmak zorundadır.
işveren; çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli görevlendirir. Çalışanları arasında belirlenen niteliklere sahip personel bulunmaması halinde, bu hizmetin tamamını veya bir kısmını ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak yerine getirebilir. Ancak belirlenen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olması halinde, tehlike sınıfı ve çalışan sayısı dikkate alınarak, bu hizmetin yerine getirilmesini kendisi üstlenebilir. Tam süreli işyeri hekimi görevlendirilen işyerlerinde, diğer sağlık personeli görevlendirilmesi zorunlu değildir.
50 den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için iş yeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğü 01.07.2016 tarihinde başlayacaktır.
Eskiden işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı bulundurma yükümlülüğü 50 ve üzerinde çalışanı olanlar için zorunlu idi. Yeni uygulamada bir tek çalışanın olması yükümlülük doğması için yeterlidir. 6331 Sayılı Yasa ile İş Kanunu’nda bulunan iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili hükümler kaldırılmış ve ayrı bir yasada düzenlenerek, yukarıdaki şekilde değiştirilmiştir.
2 VE ÜZERİNDE İŞÇİ
30.06.2012 tarih, 28339 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası ile getirilen bir düzenleme ile artık çalışan temsilcisi seçilmek zorundadır.
6331 S.Y 20/ (1) İşveren; işyerinin değişik bölümlerindeki riskler ve çalışan sayılarını göz önünde bulundurarak dengeli dağılıma özen göstermek kaydıyla, çalışanlar arasında yapılacak seçim veya seçimle belirlenemediği durumda atama yoluyla, aşağıda belirtilen sayılarda çalışan temsilcisini görevlendirir:
a. İki ile elli arasında çalışanı bulunan işyerlerinde bir.
b. Ellibir ile yüz arasında çalışanı bulunan işyerlerinde iki.
c. Yüzbir ile beşyüz arasında çalışanı bulunan işyerlerinde üç.
ç. Beşyüzbir ile bin arasında çalışanı bulunan işyerlerinde dört.
d. Binbir ile ikibin arasında çalışanı bulunan işyerlerinde beş.
e. İkibinbir ve üzeri çalışanı bulunan işyerlerinde altı.
11 VE DAHA FAZLA İŞÇİ
11 ve daha fazla işçi çalıştıranlar Muhtasar Beyannamelerini her ay vererek ödeme yapmak zorundalar. Zirai alım satım yapanlar hariç 10 ve daha az işçi çalıştıranlar diledikleri takdirde üç ayda bir beyanname vererek ödeme yapabiliyorlar. (193 say. GVK mad.98)
20 VE DAHA FAZLA İŞÇİ
20 ve daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde, toplu işçi çıkarma hükümlerine uyulması gerekmektedir.
İş Kanunu 29.madde gereğince, İşyerinde çalışan işçi sayısı:
a)20 ile 100 işçi arasında ise, en az 10 işçinin,
b)101 ile 300 işçi arasında ise, en az %10 oranında işçinin,
c)301 ve daha fazla ise, en az 30 işçinin
işine İş Kanunu 17 madde gereğince ( bildirimli fesih) ve bir aylık süre içinde aynı tarihte veya farklı tarihlerde son verilmesi toplu işçi çıkarma sayılır. Bu durumun en az 30 gün önceden bir yazı ile işyeri sendika temsilcisine, İş Kurumu’na, ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğüne bildirilmesi gerekir.
Kanunun 29 uncu maddesindeki hükümlere aykırı olarak işçi çıkaran işveren veya işveren vekiline işten çıkardığı her işçi için dörtyüzelli Türk Lirası idari para cezası(2012 yılında uygulanan tutardır) verilir.
30 VE DAHA FAZLA İŞÇİ
İş Kanunu 18,19,20 ve 21. maddeleri gereğince 30 ve üstünde işçi çalıştırılan işyerlerinde çalışan işçiler en az 6 aylık kıdemi olmak şartıyla iş güvencesi kapsamına girmektedir.
İş veren kıdem, ihbar vs. tüm yasal haklarını ödeyerek iş akdini feshetse bile, işçiyi çıkarmak için geçerli bir sebep yoksa , işçi fesih tarihinden itibaren 30 gün içinde işe iade davası açabilir. Bu nedenle 30 ve daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde iş akitleri feshedilirken geçerli bir sebep bulunmalı ve fesih mutlaka sebep belirtilerek yazılı olarak yapılmalıdır. Aksi halde işveren 4 aya kadar boşta geçen süre ücreti ve ayrıca 4-8 aylık tazminat ödemek zorunda kalmaktadır.
50 VE DAHA FAZLA İŞÇİ
1-Özürlü ve eski hükümlü çalıştırma yükümlülüğü:
İşverenler, 50 veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde %3 özürlü, kamu işyerlerinde ise %4 özürlü ve %2 eski hükümlü işçiyi meslek,beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler. Aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenin bu kapsamda çalıştırmakla yükümlü olduğu işçi sayısı, toplam işçi sayısına göre hesaplanır.
Bu kapsamda çalıştırılacak işçi sayısının tespitinde belirli ve belirsiz süreli iş sözleşmelerine göre çalıştırılan işçiler esas alınır. Kısmi süreli çalışanlar, çalışma süreleri dikkate alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülür. Oranın hesaplanmasında yarıma kadar kesirler dikkate alınmaz, yarım ve daha fazla olanlar tama dönüştürülür. İşyerinin işçisi iken sakatlananlara öncelik tanınır.
Eski düzenlemede özel sektör işyerleri için özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru çalıştırma yükümlülüğü varken, 1 Temmuz 2008 ‘de yürürlüğe giren düzenlemede özel sektör işyerlerinde %3 özürlü çalıştırma zorunluluğu vardır. Eski hükümlü çalıştırma zorunluluğu sadece kamu işyerleri için korunmuştur. 3713 Sayılı Terörle Mücadele Kanunu Ek 1. madde B bendi gereğince terör mağduru çalıştırma zorunluluğu da sona erdirilmiştir.
İş Kanunu 30. maddesine aykırı olarak özürlü ve eski hükümlü çalıştırmayan işveren veya işveren vekiline çalıştırmadığı her özürlü ve eski hükümlü ve çalıştırmadığı her ay için binyediyüz Türk Lirası idari para cezası( 2012 yılı için geçerli tutar) verilir. Kamu kuruluşları da bu para cezasından hiçbir şekilde muaf tutulamaz.( 4857 SY 101.md)
2-İş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturma
Elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde işveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak üzere kurul oluşturur. İşveren, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun kurul kararlarını uygular.(6331 S.Y. 22.md)
Eski düzenlemede İş Kanunu 80 madde uyarınca sanayiden sayılan ve en az 50 çalışanı olan işverenler için yükümlülük vardı. 6331 Sayılı Yasa ile İş Kanunu hükmü kaldırılmıştır. Yeni düzenlemede işyerinin sanayiden sayılan yerlerden olması şartı yoktur. 50 ve üzerinde çalışanı olan tüm işyerlerinde kurul oluşturulmak zorundadır.
100 VE DAHA FAZLA İŞÇİ
1-İşçi sayısı 100 ve daha fazla olan işyerlerinde İş Kanunu 60. madde ve Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği 15. madde gereğince Yıllık İzin Kurulu oluşturulmalıdır.
Bu kurulda işvereni temsilen bir, işçileri temsilen 2 kişi bulunur ve işveren temsilcisi kurula başkanlık eder. Kurulun çalışma esasları, görevleri yönetmelikte gösterilmiştir.
2-Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 100-150 arası kadın işçi çalıştıran işverenler, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine en çok 250 metre mesafede emzirme odası kurmak zorundadır. ( İş Kanunu 88, Yönetmelik madde 15/1)
İşçi sayısının belirlenmesinde, işverenin belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunan tüm işyerlerindeki işçilerin toplamı dikkate alınır.( İş Kanunu 88, Yönetmelik 15.madde)
Yönetmelikte gösterilen şartlara ve usullere uymayan işveren veya işveren vekiline binikiyüzelli Türk Lirası ( 2012 ‘de) idari para cezası verilir.( 4857 SY 105.md)
150 VE DAHA FAZLA İŞÇİ
1-Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 150’den fazla kadın işçi çalıştıran işverenler, 0-6 yaş çocuklar için bakım yurdu(kreş) açmak zorundadır. Yurt içinde anaokulu açılması da zorunludur.
İşverenler, ortaklaşa oda ve yurt kurabilecekleri gibi, oda ve yurt açma yükümlülüğünü, Yönetmelikte öngörülen nitelikleri taşıyan yurtlarla yapacakları anlaşmalarla da yerine getirebilirler.
İşçi sayısının belirlenmesinde, işverenin belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunan tüm işyerlerindeki işçilerin toplamı dikkate alınır.( İş Kanunu 88, Yönetmelik 15.madde)
Yönetmelikte gösterilen şartlara ve usullere uymayan işveren veya işveren vekiline binikiyüzelli Türk Lirası ( 2012 ‘de) idari para cezası verilir.( 4857 SY 105.md)
2-150 ve daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde, işçiler tüketim kooperatifi(kantin) kurmak isterse işveren yer tahsisi yapabilir.( İş Kanunu 115.madde)
AV. ESMA GÜLBENK
Gulbenkmusavirlik.com
