İSTİFA EDEREK TAZMİNAT ALMA HAKKI

16.01.2014  
Merhaba muhasebe web okuyucuları bugünkü konum ÇALIŞANLARIN İSTİFA ETMELERİ üzerine tazminata hak edip etmeyeceği konusunda görüşlerimi 1475 sayılı kanun,6098 borçlar kanunu ve 4857 iş kanunu çerçevesinde ve Danıştay kararlarını örnekler vererek İSTİFA SONUCU TAZMİNATA hak edip etmeyeceği konusunu irdeleyeceğim…

İlk önce tanımlardan başlayalım

İŞÇİ:

İşçi, iş kanunu tarafından, hizmet akdine dayanarak herhangi bir işte ücret karşılığı çalışan kişi olarak tanımlanmaktadır. Buna göre işçiyi, "geçerli bir iş ilişkine dayanarak çalışan kişidir" biçiminde tanımlamak mümkündür

İŞVEREN:

İş kanununa göre bir hizmet akdine dayanarak herhangi bir işte ücret karşılığı işçi çalıştıran tüzel veya gerçek kişilere işveren denir. Yani işveren gerçek kişi olabileceği gibi şirket, dernek, vakıf, kooperatif, sendika gibi özel veya kamu hukuku tüzel kişisi de olabilir.

6098 ve 4857 KANUNLARINDA İŞ SÖZLEŞME TANIMLARI:

6098 borçlar hukunda ve 4857 sayılı iş hukukunda iş akdi sözleşmelerin tanımlarına değinirsek:

6098 borçlar hukuku md/393- Hizmet sözleşmesi, işçinin işverene bağımlı olarak belirli veya belirli olmayan süreyle işgörmeyi ve işverenin de ona zamana veya yapılan işe göre ücret ödemeyi üstlendiği sözleşmedir.

4857 md/8 İş sözleşmesi, bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir. İş sözleşmesi, Kanunda aksi belirtilmedikçe, özel bir şekle tâbi değildir.

Süresi bir yıl ve daha fazla olan iş sözleşmelerinin yazılı şekilde yapılması zorunludur. Bu belgeler damga vergisi ve her çeşit resim ve harçtan muaftır.

Yazılı sözleşme yapılmayan hallerde işveren işçiye en geç iki ay içinde genel ve özel çalışma koşullarını, günlük ya da haftalık çalışma süresini, temel ücreti ve varsa ücret eklerini, ücret ödeme dönemini, süresi belirli ise sözleşmenin süresini, fesih halinde tarafların uymak zorunda oldukları hükümleri gösteren yazılı bir belge vermekle yükümlüdür. Süresi bir ayı geçmeyen belirli süreli iş sözleşmelerinde bu fıkra hükmü uygulanmaz. İş sözleşmesi iki aylık süre dolmadan sona ermiş ise, bu bilgilerin en geç sona erme tarihinde işçiye yazılı olarak verilmesi zorunludur.

Kural olarak işçinin haklı bir sebep göstermeden istifa etmesi ,işyerinden ayrılması sonucu tazminat almaya  hak etmez .tazminat alabilmesi için istifaya götüren Sebeplerin zuhur etmesi lazımdır.bu istifa aşamasına götüren haklı sebeblerin veya olayların 4857 sayılı işkanununda haklı bir sebeb göstererek işyerinden ayrılırsa  işi kendi bırakmış olsa dahi KIDEM TAZMİNATINA hak kazanacak fakat İHBAR tazminatına hak kazanamayacaktır.

4857 sayılı kanun yürürlüğe girmeden önceki kanun olan ve sadece14 maddesi hariç diğer tüm maddeleri kaldırılan 1475 sayılı iş kanununda tazminata hak edebilmek için 14 maddesinde işçiye hangi hallerde KIDEM TAZMİNATI alabileceğini ve ödenebileceğini kanun koyucu bildirmiştir.

Yargıtay 22.Hukuk Dairesi Esas: 2013/71 Karar: 2013/1642 Karar Tarihi: 04.02.2013 kararı gereğince 1475 sayılı  kanunun 14 maddesi  hükümleri için  mutlak ve emredici olduğunu ve yorum yoluyla genişletilemeyeceğini hüküm altına karar vermiştir.…

Yasa koyucu çalışma koşullarında  haklı bir sebebi olmadan kendi hür iradesi ile ayrılan yani istifa eden işçiye  tazminat alamayacağını ve istifa etmeden önce YAZILI olarak işverenine bildirim de bulunmamış ise  İŞVERENİNE İHBAR TAZMİNATI vermekle yükümlü olacağını kanunlarla belirtmiştir.….

İhbar önellerine uymayan İŞVEREN veya İŞÇİ karşı tarafa ihbar tazminatı ödemek zorundadır. İhbar tazminatı işçinin son brüt ücreti üzerinden belirlenir.

4857 İŞ KANUNUNDA İHBAR:

Belirli süreli iş sözleşmesinde veya iş akdinin işçi tarafından feshi halinde ihbar tazminatı ödenmez. Bunun istisnası 5953 Basın İş Yasası’dır

·         Gazetecinin kıdemi 5 yılın altında ise 1 ay lık ücret(brüt ücret esas alınacak)

·         Gazetecinin kıdemi 5 yıl ve üstünde ise 3 aylık ücret alacaktır..

İSTİFA HALİNDE TAZMİNAT ALMA HAKLARI:

Çalışan  işçi, haklı bir sebep göstererek işyerinden ayrılırsa işi kendi bırakmış olsa dahi kıdem tazminatına hak kazanacaktır…

1.       İŞVEREN  TARAFINDAN İŞÇİNİN ÜCRETİ KANUN HÜKÜMLERİ VEYA SÖZLEŞME ŞARTLARINA UYGUN OLARAK HESAP EDİLMEZ VEYA ÖDENMESSE ….(Yargıtay 9.Hukuk Dairesi Esas: 2010/13886 Karar: 2012/19879 Karar Tarihi: 07.06.2012)

Yukaıda danıştay kararı ile desteklemiş olduğum karar neticesinde işçi istifa ederek kıdem tazminatı alır

2.       İKRAMİYE ,PRİM,YAKACAK YARDIMI ,GİYECEK YARDIMI ,FAZLA MESAİ ,HAFTA TATİLİ VE GENEL TATİL GİBİ ALACAKLARIN ÖDENMEMESİ DURUMUNDA…(Yargıtay 9. HD. 16.7.2008 gün 2007/22062 E, 2008/16398 K.) İşçi haklı sebeb göstererek iş aktini feshedebilir.

3.       İŞÇİNİN SSK PRİMLERİ GERÇEK ÜCRETDEN  YATIRILMIYORSA…(Yargıtay 9.Hukuk Dairesi Esas: 2010/13886 Karar: 2012/19879 Karar Tarihi: 07.06.2012) İşçi istifa ederek tazminat almaya hak eder.günümüzde bir çok işyerinde bu türden vakalar yaşanmaktadır .6098 borçlar hukukunda NİSPİ MUVAZAALI durum teşkil eden bu durumda MAHKEME hakimi RESEN dikkate alır.

4.       İŞÇİNİN SİGORTASI İŞVERENCE GEÇ VE EKSİK BİLDİRİLMİŞSE… (Yargıtay 9.Hukuk Dairesi Esas: 2010/7060 Karar: 2012/24858 Karar Tarihi: 28.06.2012) işçi haklı bir sebeb göstererek iş akdini feshedebilir…

5.       RESMİ TATİLLERDE(örnek: şeker bayramı ,23 nisan vb) ÇALIŞTIRILDIĞI HALDE ÜCRETİ ÖDENMİYORSA VE İŞÇİYE İZİN TAM OLARAK KULLANDIRILMIYORSA…istifa ederek tazmşnat alma hakkına sahiptir.

6.       İŞÇİNİN HABERİ OLMADAN SGK’DA GİRİŞ VE ÇIKIŞI YAPILIYORSA…genelde taşeron firmalarda özellikle yıl sonlarında yapılmaktadır. Örnek olarak 5 yıl boyunca bir taşeronda çalışan işçi 5 sene boyunca girdi ve çıktı yapılsın 5 sene sonunda işçi istifa ederek tazminat alma hakkı vardır.

7.       İŞÇİ İŞYERİNDE İSTİFAYA ZORLANIYOR, TAZMİNATSIZ ÇIKARILMAK İSTENİYORSA(MOBBİNG) İŞÇİNİN BU DURUMU BELGELEMEK KAYDI İLE…(4857 sayılı iş kanunu md/5)

MOBBİNG:

En iyi ifade eden anlamıyla yıldırma veya işyerinde psikolojik terör anlamlarıdır. Özellikle hiyerarşik yapılanmış gruplarda ve kontrolün zayıf olduğu örgütlerde,GÜCÜ elinde bulunduran kişinin ya da GRUBUN, diğerlerine psikolojik yollardan, uzun süreli SİSTEMATİK  BASKI uygulamasıdır. çalışanların işyerlerinde en çok karşılaştıkları sorunlardan biridir….

EĞER BU DAVRANIŞLAR SİZEYAPILIYORSA MOBBİNG’E MARUZ KALMIŞSINIZDIR…

Mobbing, çalışanların işyerlerinde en çok karşılaştıkları sorunlardan biri olup, günlük hayatta psikolojik taciz, yıldırma, yıldır kaçır, bezdir gibi değişik tabirlerle de anılmaktadır. HAKLARINI yeterince bilmeyen çalışanların mobbinge katlandığını günümüz koşullarında hedefteki kişi SÜREKLİ ELEŞTİRİLİR,SÖZÜ KESİLİR,YOKSAYILIR veyahut TEHDİT EDİLİR. Diğer insanların çalıştığı ortamdan BAŞKA BİR YERE yerleştirilebilir

ya da EN ZOR  görevlerin olduğu bölüme gönderilir, SÜREKLİ  FAZLA MESAİ YAPTIRILIR, yada SAĞLIĞI bozacak  zorlayacak FİZİKSEL ağırlığı olan işler verilir.

Bunun dışında, kişi aniden YETERSİZMİŞ gibi gösterilebilir, daha önce sorun olmayan KÜÇÜK HATALAR çok büyük hatalarmış gibi gösterilebilir ve KİŞİYİ UTANDIRMAYA eylemleri yapılabilir. Bu yapılan şeyler sadece İŞVEREN değil diğer ÇALIŞANLAR tarafından da yapılabilir.

Özellikle, çalışanlar tarafından yapılan bu gibi şeyler için kişi kurumun yetkili kişilerine başvurduğunda, bu kişiler tarafından da olumsuz bir tavır alır ve başvurusu reddedilir. Sonuçta kişi İSTİFA etmeye mecbur olur ve sanki bu kendi isteğiymiş gibi gösterilir.....

HUKUKSAL OLARAK HAKLARINIZ

1) İş sözleşmesinin haklı nedene dayanarak feshedebilme hakkı var

2)   Belli şartlarda ayrımcılık tazminatı isteyebilme hakkı vardır

3) Borçlar Kanunu(md/417**) ve Türk Medeni Kanunu’na(md/24**) göre TAZMİNAT İSTEME  hakkı bulunmaktadır.

6098 sayılı yasanın 417. maddesi

“MADDE 417 – İşveren, hizmet ilişkisinde işçinin kişiliğini korumak ve saygı göstermek ve işyerinde dürüstlük ilkelerine uygun bir düzeni sağlamakla, özellikle işçilerin psikolojik ve cinsel tacize uğramamaları ve bu tür tacizlere uğramış olanların daha fazla zarar görmemeleri için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür. İşveren, işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak; işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdür. İşverenin yukarıdaki hükümler dahil, kanuna ve sözleşmeye aykırı davranışı nedeniyle işçinin ölümü, vücut bütünlüğünün zedelenmesi veya kişilik haklarının ihlaline bağlı zararların tazmini, sözleşmeye aykırılıktan doğan sorumluluk hükümlerine tabidir.”

TÜRK MEDENİ KANUN 24.maddesi

Madde 24 – Hukuka aykırı olarak kişilik hakkına saldırılan kimse, hakimden, saldırıda bulunanlara karşı korunmasını isteyebilir. Kişilik hakkı zedelenen kimsenin rızası, daha üstün nitelikte özel veya kamusal yarar ya da kanunun verdiği yetkinin kullanılması sebeplerinden biriyle haklı kılınmadıkça, kişilik haklarına yapılan her saldırı hukuka aykırıdır.

4) Mobbing’e uğrayan işçi, mobbing yapan yöneticiyi DAVA edebilir ve MANEVİ TAZMİMNAT talebinde bulunabilir.

5) Koşulları sözkonusu ise işçi,KÖTÜ NİYET TAZMİNATI hükümlerine de başvurabilir.

BUNLARI İŞYERİNİZDE KESİNLİKLE YAPIN....

A) Mobbing yapan kişiye açıkça duruma itiraz ettiğinizi söyleyin, tacizedici söz ve davranışlarını durdurmasını isteyin. Yanınızda güvendiğiniz ve gerekirse TANIKLIK edebilecek bir iş arkadaşınız bulunsun.

B) Olayları, verilen anlamsız emirleri ve uygulamaları YAZILI olarak kaydedin.

C) İlk fırsatta zorbayı YETKİLİ birine RAPOR edin, eşitiniz ise üstünüze, üstünüz ise yönetim kurulu ve insan kaynaklarına durumu açıkça ve KANITLARIYLA bildirin.

D)Gerekiyorsa, tıbbi ve psikolojik yardım alın. Hem yardımcı olacaktır, HEMDE KANIT NİTELİĞ TAŞIYACAKTIR...

E) Şikayetiniz hakkında kuruluşunuz içinde ne yapıldığını ARAŞTIRIN

F) İş arkadaşlarınızla durumunuzu PAYLAŞIN, onlar da aynı şekilde rahatsız olabilirler, grupça başvurmanız daha etkili olabilir.

8.       KADIN İŞÇİ EVLENDİĞİ TARİHTEN İTİBAREN BİR (1) YIL İÇİNDE EVLİLİLİK NEDENİYLE İŞTEN AYRILMASI HALİNDE….

9.       ERKEK İŞÇİLERİN ASKERLİK NEDENİ İLE İŞTEN AYRILMALARI…

10.   İŞYERİNDEKİ AĞIR ÇALIŞMA ŞARTLARINDAN DOLAYI İŞÇİNİN SAĞLIĞI BOZULURSA…

SONUÇ……

Yukarıdaki bahsettiğim sebepler çoğaltılabilir. Her işin ve işyerinin durumuna göre somut olaydaki işçinin haklı şikayetleri tek tek ele alınmalı ve istifa için haklı sebep olup olmadığı avukat tarafından değerlendirilmelidir.

KAYNAKLAR:

·         1475 sayılı işkanunu

·         6098 sayılı  borçlar kanunu

·         4857 sayılı iş kanunu

·         5953 sayılı basın iş yasası

·         Eğitim görevlisi Suat SERTLEK

·         AR-GE  DEHA EĞİTİM KURUMLARI

-KISSADAN HİSSE-

Kişinin kendini beğenmesi, aklının zayıf olduğuna delalet eder.Hz.ALİ

Hikmet Yıldırım KILINÇARSLAN

DEHA EĞİTİM KURUMLARI

hikmetyildirim.kilincarslan@ismmmo.org.tr

www.facebook.com/pages/Hikmet-Yıldırım-Kılınçarslan/391640170968892

bozokhkmt@hotmail.com

Kaynak: www.muhasebeweb.com
(Bu makale yazılı veya elektronik ortamda kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak göstermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)